Kaman’da İsyan Yaşanmadı

25 Aralık’ta Atasını ağırlayan Kaman, Atatürk’ün aydınlık yolundan hiç ayrılmadı.

Milli mücadeleyi başlatmak için Sivas’tan Ankara’ya giden Mustafa Kemal ve Temsil Heyeti’ni “Seni görmeye geldik / Yolunda ölmeye geldik Paşam,” diyerek karşılayan ve ağırlayan (25 Aralık 1919) Kaman halkı, “Öl de ölelim / Yolunda ölelim Paşam,” diyerek Kaman atlıları eşliğinde Ankara’ya uğurlarlar. Kaman halkı, Atatürk’ün aydınlık yolundan hiç ayrılmamıştır.

Duyarlı okur hemşerilerimiz beni arayarak; Yılmaz Özdil’in “SON CÜRET” adlı kitabında “Kırşehir Kaman’da isyan başladı” yazıyor. 60-70 yaşındayız bugüne dek ne duyduk, ne de söyleyen birini gördük! Bu neyin nesi hocam, diye soruyorlar?

Atatürk’ün aydınlık yolunu yeni nesillere aktaran Sayın Yılmaz Özdil “Son Cüret” kitabının 228. Sayfasında yer alan “Kırşehir Kaman’da isyan başladı” yazısı yanlış bilgidir ve düzeltilmelidir!

DOĞRUSU ŞÖYLEDİR!

Araştırmalarıma göre doğrusu, Sivas ili Yerlihan (Yıldızeli) ayaklanmasıdır.

14 Mayıs 1920 Erzurumlu postacı Nazım, posta işlerinden zimmetine para geçirir. Hakkında soruşturma açılınca kaçarak Yenihan İlçesine bağlı Kaman köyüne gelir. Çerkes Kara Mustafa ve adamlarını yanına alarak Yenihan ayaklanmasını başlatır. 30-40 kişilik bir grupla Tokat ili Zile ilçesinde görevinden alınan Mal Müdürü ve oğlu halkı kışkırtıp Zile ayaklanmasını başlatır. İlçeyi ele geçirirler. (26 Mayıs-21 Haziran 1920)

Tüm ayaklanmalarda olduğu gibi bu ayaklanmalarında arkasında Damat Ferit ve İstanbul hükümeti vardır. Bölgeye hâkim olan Çapanoğulları, Damat Ferit’in adamlarıydı. Bolu, Hendek ve Düzce ayaklanmalarından kaçan asi Çerkezler Çapanoğlu’na sığınmışlardır. Yozgat’ta oturan Çapanoğulları Celal, Edip, Salih ve Halit Beylerdi. At yarışları düzenleme adı altında sık sık çevre ilçelerden gelenleri konaklarında ağırlayıp onlarla toplantılar yaparak isyanı örgütlediler. Asiler Boğazlıyan ilçesinden sonra Yozgat’ı ele geçirdiler. (13 Haziran 1920)

ÇAPANOĞLU KARDEŞLER

Konya’yı ele geçiren (3 Ekim 1920) Delibaşla asker kaçaklarından oluşan İstanbul hükümeti yanlısı çete, “Delibaşla birleşip Ankara’yı basacağız, TBMM’yi dağıtacağız” diyerek asilere moral, bölgeye korku salıyordu.

Kırşehir Milletvekili Rıza (Silsüpür) Bey Genel Kurmay Başkanı İsmet (İnönü) Beyi ziyaret ederek Çapanoğlu isyanını bastırabileceğini söyler.

Rıza (Silsüpür) Bey, 22 Nisan 1919’da Keskin’de ilk Kuvayımilliye’yi kuran, kendisinin silahlandırıp kuşattığı 600 atlısı olan Kırşehir Kuvayımilliye Reisidir.

Çapanoğlu âsileri Çiçekdağı (Mecidiye) İlçesi önlerine gelince Kaymakam kaçar. Karakolda bir er kalır. Durumu telgrafla Mustafa Kemal Paşa ile Genel Kurmay Başkanı İsmet (İnönü) Bey’e bildiren Belediye Başkanı Necip İnce Bey’le Müftü Hayrullah (Alp) Efendi aldıkları talimat üzerine Kaymakamlık görevi Müftü Hayrullah (Alp) Efendi’ye verilir. Çiçekdağı halkından gönüllü asker yazarak Çapanoğlu asilerine karşı dururlar.

Keskin, Kaman, Mucur, Hacıbektaş ve Kırşehir halkı da tek yürek olarak Ankara’ya koruyucu duvar olup, “Hâkimiyet kayıtsız şartsız milletindir” diyen TBMM’nin yanında yer alırlar.

Daha geniş bilgi: Kaman Ak Haber Gazetesi, Yaşar ŞAHİN, “Milli Mücadele Yolunda Kırşehir Kuvayımilliyecileri

(Kaman, Keskin, Kırşehir, Çiçekdağı, Mucur, Hacıbektaş Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri).

Rıza (Silsüpür) Bey Kimdir?

1877 yılında Kaman’ın Hamit Kasabasında doğdu. Cerit Türkmen aşiretinden Halil (Silsüpür) Bey’in oğludur. Kırşehir Rüştiyesinde ilk orta öğrenimini tamamladı.

Ticaretle meşgul oldu. 2. Meşrutiyetin ilanından sonra politikaya girdi. 1. Dünya Savaşı sonrası ülkenin üzerinde karabulutların dolaştığı sıkıntılı günlerde Kırşehir çevresindeki çevresini ve nüfusunu kullanarak Kırşehir-Keskin yörelerinde Kuvayımilliye örgütleri kurarak Milli Mücadeleye katılmıştır.

Heyeti Temsiliye’nin isteği üzerine İstanbul Hükümeti’nce Ankara’ya Vali tayin edilen Muhittin Paşa’yı tutuklayarak 19 Eylül 1919’da Sivas’a gönderdi. İstanbul Hükümeti’nin etkinliği Anadolu’nun merkezi konumundaki Ankara’da yok edilmiş oldu.

Heyeti Temsiliye ve Mustafa Kemal’in 27 Aralık 1919’da Ankara’ya gelişlerinde, rehberlik ve yol güvenliğini sağlayarak Dikmen sırtlarından Ankara’ya birlikte girmiştir. (Atatürk’ün şimdiye kadar yayınlanmamış Anıları. Sayfa 44-45 – Ziya Oranlı)

12 Ocak 1920’de İstanbul’da toplanan son Osmanlı Mebusan Meclisi’nde Kırşehir Milletvekili olarak katılmıştır.

15 Mart 1920’de işgal güçleri 150 aydın Türk’ü tutuklayıp 16 Mart’ta İstanbul’u işgal etmişler ve Mebuslar Meclisi’ni basmışlardır. Milli Mücadele yanlısı Milletvekillerini ve aydınları Malta Adası’na sürmüşlerdir. Rıza Bey’in bulunduğu grupta son Osmanlı Mebusan Meclisi Başkanı Cemalettin Arif Bey, Ali Fuat Paşa’nın babası Fazıl Paşa, Kurmay Albay İsmet Bey (İnönü), Halide Edip Hanım (Adıvar), Dr. Adnan Bey (Adıvar), Yunus Nadi Bey bulunmaktadır.

14 Mayıs 1920’de Yozgat (Çapanoğlu) İsyanı başladığı günlerde isyancıların lideri Çapanoğlu Celal Bey Sorgun ve Yozgat’ı ele geçirdikten (14 Mayıs 1920) sonra bu isyanı bastırmakla görevlendirilmiş olan Kılıç Ali Bey’e gönderdiği mektupta: “-Halife Ordusunun maksadı Mustafa Kemal ve yedi arkadaşını yakalamaktır. Kırşehir Mebusu Rıza Bey ile temas halindeyiz. Konya’dakilerle birleşip Kırşehir üzerinden Ankara’ya yürüyüp Meclisi dağıtacağız,” yazmıştır. (Mondoros’tan Mudanya’ya Kadar, c.3, S.132 – Selahattin Tansel), (Milli Mücadele ve Kayseri – Zübeyir Kars)

Yozgat’ta isyanın başlaması üzerine TBMM tarafından Rıza Bey, Trabzon Milletvekili Hüsrev (Gerede) Bey ile birlikte isyan bölgesine gönderilmişlerdir.

Milli güçler komutanı Kılıç Ali Bey’le aralarında Kırşehir Milletvekili Rıza Bey’in de bulunduğu bir grup milletvekili üç gün süren bir inceleme sonucu bölgedeki milli güçlerden Boğazlayan’daki Kılıç Ali müfrezesine takviyeler yapılmıştır. İsyanın bölgeye yayılmaması için Kayseri, Niğde ve Kırşehir’de önlemler alınmıştır.

Kırşehir Milletvekili Rıza (Silsüpür) Bey ve Trabzon Milletvekili Hüsrev (Gerede) Bey TBMM’ne verdikleri inceleme raporunda; İsyanın, Ankara Valisi Yahya Galip (Kargı)’nın idaresizliği, belkide tertiplediği fesat yüzünden çıkmıştır diyerek Ankara Valisi Yahya Galip’i suçlamışlardır. (Milli Mücadelede Ayaklanmalar – General Kenan Esengün)

Rıza bey, Milli Mücadelenin başlaması ile birlikte Kırşehir-Keskin hapishanesinden çıkardığı mahkûmları da katarak oluşturduğu “Milli Süvari Alayı” ile birlikte gönüllü olarak cepheye gidip Yunan ordusuna karşı savaşmıştır.

9 Eylül 1920 tarihli Batı Cephesi Komutanlığınca Milli Savunma Bakanlığı’na sunulan raporda: Kırşehir’de örgütlendikten sonra Ankara’ya gelen Kırşehir Milletvekili M. Rıza Bey emrindeki Milli Süvari Alayı personel ve diğer yönden desteklenerek cepheye gönderilmiştir. (Harp Tarihi Arşivi No:1/4405 Dip. 9-6 5 Kls. 558, Dosya: 14.F. 2-8)

Rıza Bey emrinde İnegöl Cephesine götürdüğü beşyüz atlı gönüllü ile “Ertuğrul Grubu” Komutanı Kazım (Özalp) Bey’in emrinde düzenli ordu kuruluncaya kadar gönüllü olarak silahlı mücadeleyi sürdürmüştür.

Rıza Bey, emrindeki birliklerle İnegöl-Lefke, Bilecik ve Yenişehir yörelerinde Yunan ordusuna karşı savaşmıştır.

Kazım Bey tarafından emrindeki atlı birliklerle beraber Temmuz 1920’de önce Bilecik’te, daha sonra da Lefke’de düşman ordularının ileri harekâtını durdurmakla görevlendirilmiştir. (“Milli Mücadele, Cilt 1 – Kazım Özalp)

Rıza Bey, 22 Ağustos 1920 tarihinde Yenişehir’in ilerisinde bulunan Köprühisar’a keşif yapmak üzere gönderilmiştir. (Milli Mücadele, Cilt 1 – Kazım Özalp)

Yenişehir’de kurulan süvari müfrezesi Bilecik’te bulunan Kırşehirli Rıza Bey’in Milli Süvari Alayı tarafından desteklenmiştir.

Rıza Bey ve kuvvetlerinin görevinin 189. Alay mevzilerini savunmak ve eski görevlerine de devam etmek olduğu Ertuğrul Gruplar Komutanı Kazım Bey tarafından bildirilmiştir.

Rıza Bey ve emrindeki gönüllü Kırşehir Süvari birliği ile düzenli ordu kuruluncaya kadar dört ay düzenli ve destekli Yunana ordusuna karşı savaşmış, ihtiyaçları Maliye Bakanlığı’nca karşılanmayınca dağıtılmıştır.