Köy Enstitülerinin Kuruluşunun 79. Yılı Kutlu Olsun…

79 yıl önce 17 Nisan 1940 tarihinde 3803 Sayılı Yasa ile “KÖY ENSTİTÜLERİ” kuruldu. Açılışından 14 yıl sonra, 1954’de çıkarılan 6234 sayılı yasayla Köy Enstitüleri tümüyle kapatıldı.

1936 yılında Mustafa Kemal ATATÜRK zamanında açılan “Eğitmen Kursları” ile ilk adım atıldı. 1940 yılında Cumhur Başkanı İsmet İNÖNÜ, Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali YÜCEL ve İlköğretim Genel Müdürü İsmail Hakkı TONGUÇ’un çabaları ve Türkiye Büyük Millet Meclisinin kabul oyları ile 17 Nisan 1940 tarih ve 3803 sayılı yasa ile “KÖY ENSTİTÜLERİ” kuruldu.

1936 yılında ilk açılan Eğitmen Kursları ile başlatılan çalışmanın devamında, Milli Eğitim Bakanı Saffet Arıkan’ın hazırlattığı bir program çerçevesinde Eskişehir Çifteler’de (1937), İzmir Kızılçullu’da (1937), Edirne Kepirtepe’de (1938) ve Kastamonu Gölköy’de (1939) deneme niteliğinde 4 Köy Öğretmen Okulu açıldı. Edirne’deki okul önce Karaağaç’ta öğretime başladı, sonra (1939) Kepirtepe’ye nakledildi. Köy Enstitüleri yasası çıkınca bu okullar Köy Enstitülerine dönüştü ve yenileri ile birlikte 21 Köy Enstitüsü açıldı. Bu okullar;

1-Çifteler, Eskişehir (1939). 2-Kızılçullu, İzmir (1939). 3-Kepirtepe, Kırklareli (1939). 4-Gölköy, Kastamonu (1939). 5-Akçadağ, Malatya (1940). 6-Akpınar, Ladik, Samsun (1940). 7-Aksu, Antalya (1940). 8-Arifiye, Sakarya (1940). 9-Beşikdüzü, Trabzon (1940). 10-Cılavuz, Kars (1940). 11-Düziçi, Adana (1940). 12-Gönen, Isparta (1940). 13-Pazarören, Kayseri (1940). 14-Savaştepe, Balıkesir (1940). 15-Hasanoğlan, Ankara (1941). 16-İvriz, Konya (1941). 17-Pamukpınar, Sivas (1941). 18-Pulur, Erzurum (1942). 19-Dicle, Diyarbakır (1944). 20-Ortaklar, Aydın (1944). 21-Erciş, Van (1948).

20 yıla yakın, 28 Köy Enstitüsü mezunları ile yaptığım inceleme, araştırma ve söyleşiler sonunda yazmış olduğum “KARARTILAMAYAN IŞIKLAR – KÖY ENSTİTÜLERİ” kitabımda, Köy Enstitülerinin nasıl kurulduğunu, nasıl öğretmen yetiştirdiklerini ve mezun olanların nasıl çalıştıklarını anlatmaya çalıştım.

Kitabımı hazırlamaya başladığımda Eğitmen Ali Baa AKDOĞAN ve öğretmenimiz Mustafa KUTLU aramızdan ayrıldığı için çocukları ile söyleşi yaptım. İkisinin dışında bir sağlık memuru ve 25 öğretmenim ile birebir canlı olarak söyleşilerimi gerçekleştirdim.

Söyleşi yaptığım ve kitabıma aldığım Köy Enstitü mezunlarımız:

1-Hasan SARIOĞLU, Kırşehir, Kaman, Merkez, Hasanoğlan Köy Enstitüsü. (Vefat)

2-Rıza ŞAHİN, Kırşehir, Kaman, Ömerhacılı, Hasanoğlan Köy Enstitüsü. (Sağ)                  

3-Ramazan AKDOĞAN, Kırşehir, Kaman, Yeniyapan Köyü, Hasanoğlan Köy Enstitüsü. (Sağ)

4-Bekir SARIOĞLU, Kırşehir, Kaman Merkez, Hasanoğlan Köy Enstitüsü. (Vefat)

5-Hasan YAZAR, Kırşehir, Kaman, Merkez, Hasanoğlan Köy Enstitüsü. (Sağ)

6-İlyas SÜRMELİ, Kırşehir, Kaman, İsahocalı Köyü, Hasanoğlan Köy Enstitüsü. (Sağ)

7-Niyazi DURMUŞ, Kırşehir, Kaman, Başköy Köyü, Hasanoğlan Köy Enstitüsü. (Vefat)

8-Ali Baa AKDOĞAN Kırşehir, Kaman, Yeniyapan Köyü, Pazarören Eğitmen Kursu. (Vefat)

9-Haydar ÖZDEMİR, Kırşehir, Kaman, İsahocalı Köyü, Pazarören Köy Enstitüsü. (Vefat)

10-Kadem AKDOĞAN, Kırşehir, Kaman, Yeniyapan Köyü, Hasanoğlan Köy Enstitüsü, (Kaçırılan Kız) (Sağ)

11-Mustafa KUTLU, Kırşehir, Kaman Merkez, Hasanoğlan Köy Enstitüsü. (Vefat)

12-Osman UYGAR (ÇOBANOĞLU), Kırşehir, Kaman, İsahocalı Köyü, Hasanoğlan Köy Enstitüsü. (Vefat)

13-Hüsniye (YILDIRAN) ÖZGÜR, Mersin, Aslanköy, Düziçi Köy Enstitüsü. (Sağ)

14-Rahmi KEREM, Mersin, Gülnar, Gülağaç Köyü, Düziçi Köy Enstitüsü. (Vefat)

15-Ali UYSAL, Mersin, Silifke, Örenköy, Aksu Köy Enstitüsü. (Sağ)

16-Halil DÖNERTAŞ, Mersin, Aslanköy, Düziçi Köy Enstitüsü. (Vefat)

17-Ziya UYSAL, Mersin, Silifke, Çatak Köyü, Düziçi Köy Enstitüsü. (Vefat)

18-Doğan ATLAY, Mersin, Mut, Navdalı Köyü, Düziçi ve Hasan Oğlan Köy Enstitüsü, Sağlık. (Vefat)

19-Hüseyin (ATALAY) TEKİN, Mersin, Kargıpınarı Köyü, Gazi Eğitim Mezunu ve Köy Enstitüsü Öğretmeni. (Vefat)

20-İbat DURMUŞ, Kırşehir, Kaman, Başköy, Pazarören Köy Enstitüsü. (Vefat)

21-Hikmet KARAA, Kütahya, Çifteler Köy Enstitüsü Müzik öğretmeni. (Vefat)

22-Ünal ŞÖHRET DİRLİK, Muğla, Fethiye, İncirköy, Antalya Aksu Köy Enstitüsü. (Sağ)

23-Sabit SAĞLAM, Nevşehir Köylerinden, Ankara Hasanoğlan Köy Enstitüsü. (Sağ)

24-Abdullah ÖZKUCUR, Ankara, Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitü. (Sağ)

25-H.Nedim ŞAHHÜSEYİNOĞLU, Malatya, Akçadağ Köy Enstitüsü. (Vefat)

26-Ali İhsan GÜVENÇ, Afyon, Şuhut, Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü. (Vefat)

27-Mahmut SARAL, Osmaniye, Erzin, Düziçi Köy Enstitüsü ve Gazi Pedagoji. (Vefat)

28-Ertan AYKIN, Mersin, Elvanlı Köyü, Düziçi Köy Enstitüsü ve Gazi Eğitim Resim Bölümü. (Sağ)

Toplam söyleşi yaptığım öğretmen sayımız 28 kişidir. 2 kişi söyleşi öncesi, 15 kişi ise söyleşi sonrası vefat etti, 11 kişi ise şuan sağdır.

Bu kitabımda söyleşi yaptığım Köy Enstitüsü mezunları; Köy Enstitülerine nasıl kabul edildiklerini, o günlerin zor şartlarında okullarına nasıl gittiklerini, okullarında nasıl okuyup çalıştıklarını, arkadaş, öğretmen ve idarecilerle olan ilişkilerini, öğretmen olup köylere döndüklerinde nasıl çalıştıklarını yalın bir dille ve gözyaşları ile anlattıklarını bulacaksınız. Kitabın tamamını okuduktan sonra da “Köy Enstitüleri Sistemini” anlayacaksınız.

“KÖY ENSTİTÜLERİNİ KAPATTILAR, FAKAT IŞIĞINI SÖNDÜREMEDİLER!”

17 Nisan 2019

Mümtaz BOYACIOĞLU