Depremler Nasıl Oluşuyor

Yer kürenin kabuğuna yani üzerinde yaşadığımız kıtaları, denizleri, nehirleri ve gölleri taşıyan katı yer kabuğuna jeoloji biliminde litosfer deniyor. Sandığımız gibi litosfer tek parça bir karadan oluşmuyor. Yani yer kürenin kabuğunu oluşturan kara parçaları da birbirinden bağımsız parçalar halindeler ve bu kara parçalarının aralarında boşluklar bulunuyor.

Basit bir anlatımla: Bir havuza birçok tahta parçası attığımızda bu tahta parçaları nasıl birbirine yapışmayıp aralarında boşluklar bulunuyorsa, yer kürenin kabuğunu oluşturan kara parçaları da yer kürenin iç çekirdeğinde yer alan ve adına magma denen sıvının üzerinde ve birbirine yapışık olmayacak şekilde 12 parça yan yana durarak litosferi yani yer kabuğunu oluşturuyorlar.

Yani yerkürede 12 büyük kara parçası var. Yer kabuğunu oluşturan bu kara parçalarının her birine bilim adamları levha diyor. Levhaların arasındaki boşluğa da fay ya da fay hattı deniyor. Bilim adamları bu levhaların, yani tüm yeryüzünü oluşturan 12 adet kara parçasının, denizdeki gemi veya göldeki tekne ya da nehirdeki sal gibi magma üzerinde hareket ettiklerini söylüyorlar. Magmanın üzerindeki kara parçaları yani levhalar magmanın ısı etkisi veya diğer nedenlerle aşağı yukarı veya sağa sola hareket edebiliyorlar. İşte depremleri magmanın bu hareketlerinden etkilenen levhaların hareketleri oluşturuyor.

Ülkemizin kuzeyinde Avrasya Levhası, Güneybatısında Afrika levhası ve Güneydoğusunda da Arabistan levhası vardır. Bu levhaların her biri devasa nitelikte kara parçaları. Yine bu levhaların arasında da çok büyük fay hatları mevcut.

Bu levhalardan Afrika levhasının yılda yaklaşık 22 milimetre hızla kuzeye doğru (Anadolu’ya doğru) hareket ettiği, Arabistan Levhasının da yılda yaklaşık 18 milimetre hızla Anadolu levhasını yukarı doğru ittiği söyleniyor. Yani Afrika levhasının yaklaşık 65 milyon yıl sonra Akdeniz’i yok edeceği söyleniyor. Bunların sonucunda Kuzey Anadolu fay hattı ile Doğu Anadolu fay hattı arasında sıkışan Anadolu Levhası da batıya doğru hareket ediyor. Levhalar birbirine yaklaştıkça gerek hareket eden levhanın itme kuvvetiyle gerekse aralarındaki boşlukta biriken enerjinin itme kuvvetiyle oluşan deprem sırasında bir levha diğerini birkaç metre ileriye itekleyebiliyor. Bunun örneğini Maraş depreminde kıvrılan demiryolunda ve otoyollarda gördük.

Bu hareketler dünyanın varoluşundan beri var. Dünyanın yok oluşuna kadar da devam edeceğini söylemek yanlış olmaz. Afrika levhasının ve Arap levhasının hareketi durmayıp devam edeceğine göre Anadolu levhasının hareketi de devam edecek.

Depremler hayatımızda sürekli olacak. Bu nedenle bu coğrafyada yaşayan insanların depremle yaşamayı mutlaka öğrenmeleri gerekecek. İnsanlar depremi önemsemese de depremler insanlara kendisiyle birlikte yaşamayı öğretecekler.

Yani depremle birlikte yaşamayı öğrenmeye mutlaka öğreneceğiz.

Umarım daha fazla gecikmeyiz.